Çinko Eksikliği

Çinko Eksikliği

1. Çinko Eksikliği Nedir?

Çinko tüm canlılar için esansiyel minerallerden biridir. Vücudumuzda en çok bulunan ikinci eser element çinkodur ve vücudumuzun tüm doku ve organlarında bulunmaktadır. Vücudumuzda toplam çinko miktarı 1.5-2.5 gramdır. Vücut gereksinimlerini karşılayabilecek kadar, vücudumuzda çinko bulunmaması çinko eksikliği olarak tanımlanmaktadır.

Çinko vücudumuzda birçok kimyasal reaksiyonların düzenlenmesinde rol oynamaktadır. Bağışıklık sisteminin düzenlenmesinde, koku ve tat alma duyularının korunmasında, saç ve tırnak sağlığında, yaraların hızlı bir şekilde iyileştirilmesinde, cinsel fonksiyonların yerine getirilmesi ve üremenin sağlanmasında önemli rol oynayan bir mineraldir. Eksikliğinde birçok olumsuz sonuç ve hastalık ortaya çıkabilmektedir.

Yetişkin bireylerde günlük çinko gereksinimi yaklaşık olarak 15 mg olarak kabul edilir. Günlük alınması gereken çinko miktarının uzun süre boyunca düşük miktarlarda alınması, düşük kalorili diyetlerin uzun süre uygulanması, tek yönlü beslenme programlarının uygulanması gibi beslenme sorunları çinko eksikliğine yol açabilmektedir.

Ayrıca bazı kronik hastalıklar çinko eksikliğine sebep olmaktadır. Bu hastalıklar arasında kronik böbrek ve karaciğer hastalığı, kanser, kronik ishal, crohn hastalığı, diyabet, pankreas hastalığı gösterilebilmektedir. Alkol bağımlılığı da çinko eksikliğine yol açan diğer bir faktördür. Ayrıca hamilelik, çocukluk ve bebeklik dönemlerinde büyüme ve gelişmenin hızlanmasıyla beraber çinko gereksinimi artmaktadır. Bu gereksinimlerin karşılanamaması ise çinko eksikliğine yol açmaktadır.

2. Çinko Eksikliği Belirtileri?

Çinko eksikliği eğer kısa dönemli ise belirti gözlemlenemeyebilir fakat uzun süre boyunca süren ve ciddi çinko eksikliği durumunda semptomlar şiddetini arttırabilmektedir. Çinko eksikliğinin belirtileri cilt, saç ve tırnaklarda belirgin bir biçimde görülmeketdir. Eksikliğin olması durumunda saç dökülmesi, ciltte ve ağızda yaralar, tırnaklarda beyaz lekeler, deri problemleri , dişlerin matlaşması gibi problemler görülebilmektedir. Çinko eksikliğinin diğer belirtileri ise

• açıklanamayan ve hızlı bir şekilde zayıflama,
• büyüme geriliği,
• iştahsızlık,
• kulak çınlaması,
• ishal,
• psikolojik bozukluklar,
• uyuşukluk hali,
• hafıza bozuklukları,
• koku ve tat duyularının bozulması,
• enfeksiyona karşı zayıf direnç,
• yaraların iyileşmesinde gecikme
• ve kısırlık olarak sıralanabilmektedir.

3. Çinko Eksikliği Nasıl Anlaşılır?

Çinko eksikliğinde yukarıda belirtilen belirtiler ortaya çıkabilmektedir. Kişilerin bu belirtileri göstermesi ve yetersiz beslenmesi çinko eksikliği olabileceğini göstermektedir. Çinko eksikliğinin olup olmadığını kesin olarak karar verilebilmesi için kandaki çinko değerlerine bakılmalıdır. Ayrıca idrar testi, saç teli analizi yöntemleriyle de çinko eksikliği belirlenebilmektedir. Eğer bu testler yapılamayacaksa diyetisyen tarafından bir haftalık besin kaydı alınarak bireyin günlük aldığı çinko değerine bakılabilmektedir. Bu da çinko eksikliği olup olmadığı konusunda yol gösterici olmaktadır. Aynı zamanda bireyin diğer sağlık sorunlarına bakılarak çinko eksikliğine yol açabilecek hastalıkların varlığıyla çinko eksikliği olup olmadığı tespit edilebilmektedir. Eğer çinko eksikliğine sebep olabilecek emilim bozukluğu veya hastalık varsa bunların tedavi edilmesi eksikliği önleyebilmektedir.

4. Çinko Eksikliği Hangi Hastalıklara Sebep Olur?

Çinko vücuttaki faaliyetlerin düzenlenmesinde büyük rol oynadığı için eksikliğinde bir çok kimyasal reaksiyon işlevini yerine getirememekte ve bunun sonucunda da çeşitli hastalıklar ortaya çıkmaktadır.

Bağışıklık sistemimiz günümüzde en çok dikkat etmemiz gereken noktalardan biridir. Çinko eksikliğin sebep olduğu olumsuz sonuçlar arasında ilk sırada bağışıklık  sisteminin azalması bulunmaktadır. Çinko eksikliği sonucunda ishal ve solunum yolu enfeksiyonları başta olmak üzere enfeksiyonlara yatkınlık artmaktadır. Ayrıca bakteri ve mayaların sebep olduğu enfeksiyonlarına yakalanma riskinin çinko düzeyleri yeterli olan bireylere göre daha fazla olduğu görülmüştür.

Merkezi sinir sistemimizin gelişim fonksiyonları üretiminde, gelişiminde, sinirsel iletimin başarılı bir şekilde gerçekleştirilmesinde çinko etkili bir rol oynamaktadır. Eksikliğinde ise mental fonksiyonların ve öğrenme yeteneğinin azaldığı, epilepsi eşiğinin düştüğü, Alzheimer hastalığı ve depresyon görüldüğü bulunmuştur. Yapılan araştırmalar ile birlikte çinko takviyesinin depresyon ve Alzhemir hastalığının tedavisinde iyileştirici etkisi olduğu görülmüştür.

Beslenmesinde antioksidan özelliği gösteren gıdalara düzenli bir şekilde yer veren bireylerin hipertansiyon, damar sertliği ve bunlara bağlı kalp hastalıklara yakalanma riskinin daha az  olduğu belirlenmiştir. Çinkonun  antioksidan metabolizmasında rol oynayan bir mineraldir. Bu sayede de   kalp ve damar sağlığının korunmasını sağlamaktadır. Çinko eksikliği damarlarda kolesterol ve iltihap birikiminin artmasına neden olarak bireyin kalp krizi ve felç riskini arttırmaktadır.

Erkeklerde çinko yetersizliği prostat büyümesini hızlandırabilir ve sperm sayısını azaltarak infertiliteye neden olabilir. Cinsel isteksizlik ve kısırlık çinko eksikliğinin sebep olduğu diğer olumsuz sonuçlardan biridir. Kadınlarda adet bozuklukları görülebilir ve gebe kalmaları zorlaşabilir.

Çinko insülinin salgılanması için gerekli en önemli eser elementlerden biridir. Diyabet hastalığında plazma çinko seviyelerinin azaldığı görülmektedir. Bu nedenle çinko eksikliği diyabet hastalığı riskinin artmasına neden olmaktadır.

Çinko ciltte yağ birikimini ve saçlarda kepek oluşumunu önlemektedir. Çinko saçların  kısa sürede ve sağlıklı uzamasına yardım edebilmekte ve yaraların iyileşmesini hızlandırmaktadır. Eksikliği ise deri hastalıklarına ve saç yapısının bozulmasına neden olabilmektedir. Ayrıca cilt hastalıklarının ortaya çıkmasında da çinko eksikliği büyük önem taşımaktadır. Çinko eksikliği akne, nasır, saç dökülmesi gibi rahatsızlara neden olmaktadır.

5. Çinko Eksikliği İçin Hangi Besinler Tüketilmeli?

Vücudumuzun sağlıklı olarak gerekli işlevleri yönetebilmesi için çinkonun önemli olduğu bilinmektedir ve çinko eksikliğivücut fonksiyonlarını olumsuz etkilemektedir. Bu sebeple eksikliğin giderilmesi önemlidir. Çoğu bireyde çinko eksikliği yetersiz ve düzensiz beslenmeden kaynaklanmaktadır. Bu nedenle çinko içeriği ve biyoyararlılığı yüksek olan besinlerin günlük olarak tüketimi eksikliğin giderilmesine yardımcı olacaktır.

Sağlıklı beslenme ve sağlıklı bağırsak mikrobiyotası ile eğer başka hastalıklar yok ise günlük çinko ihtiyacımızı karşılamamız mümkündür. Çinkonun en iyi kaynakları arasında et ve et ürünleri, karaciğer, yumurta ve deniz ürünleri bulunmaktadır. Süt ve ürünleri, kuru baklagiller, yağlı tohumlar ve tahıllar da iyi çinko kaynakları arasındadır.

Fakat çinkonun biyoyararlılığı nohut, mercimek, kuru fasulye  gibi baklagil grubunda olan besinlerde bulunan fitat içeriği nedeniyle düşmektedir. Baklagillerin ıslatılması, fermente edilmesi bu fitatları azaltmakta ve biyoyararlılığı arttırmaktadır.

Özellikle vegan ve vejetaryen beslenen bireylerde düzgün bir beslenme örüntüsü planlanmadığında vitamin ve mineral eksiklikleri daha sık görülmektedir. Bu tip beslenen bireylerde  beslenme durumunun daha sık değerlendirilmesi ve gerekli takviyelerin sağlanması önemlidir.

6. Çinko Eksikliği Tedavisi

Gelişmekte olan ülkelerde çinko eksikliği ölüm ve hastalıkların nedenleri arasında beşinci sıradadır ve bu dikkat edilmesi gereken bir unsurdur. Bu nedenle gerekli tedavinin yapılması önemlidir. Tedavinin başarılı olabilmesi için ilk olarak çinko eksikliğinin nedeni araştırılmalıdır. Beslenmeye bağlı olan sorunlar doğru ve yeterli beslenme ile çözüme ulaştırılabilmektedir. Fakat çeşitli kronik hastalıklar, sindirim sistemine ilişkin hastalıklar, emilim bozuklukları da çinko eksikliğine sebep olmaktadır ve bu hastalıklara yönelik tedavi planı uygulanması önemlidir.

Çinko eksikliği ile birlikte bakır ve demir gibi diğer minerallerde de eksiklikler görülebilmektedir. Bu durumda diğer minerallerin tedavisine yönelik takviyeler ve medikal tedaviler yapılmalıdır.

Hekimin uygun gördüğü durumlarda çinko takviyesi kullanılabilmektedir. Fakat bilinçsiz ve yüksek miktarda çinko kullanımı vücudumuza yarardan çok zarar verebilmektedir. Çok fazla miktarda çinko alımı öksürük, yorgunluk, ateş, mide ağrısı gibi sorunlara neden olabilmektedir. Uzun yıllar boyunca fazla çinko alımı ise prostat kanseri ve daha birçok hastalığa neden olabilmektedir. Ayrıca çinko alımının yüksek miktarda olması kandaki demir seviyelerini etkilemektedir. 

Flex2Shape

DYT Ece Can

Youtube

Instagram

Flex2Shape Bloglar